الموت به دلیل دارا بودن آب و هوای مناسب و حاصل‌خیزی خاک، موجب رشد و مرغوبیت گیاهان مختلف به خصوص گونه‌های دارویی بوده است. به همین علت سفری به الموت کردیم تا با گیاهان دارویی آن منطقه بیشتر آشنا شویم و همچنین در طی بازدید علمی کارآموزان از روستاهای الموت به ویژه روستای اندج، گونه‌های متعدد گیاهان دارویی شناسایی شدند و از روستاییان درباره نام محلی و خواص دارویی این گیاهان سوال کردیم. در این مقاله تعدادی از گیاهان مهم منطقه با خواص دارویی محلی و علمی آورده شده است. شما نیز با گیاه یاب همراه شوید تا بیشتر با گیاهان دارویی الموت آشنا شوید.
گیاهان دارویی الموت
پونه
فودنه، پودنه، پونه، فودنج یا فود از گیاهان خانواده نعنائیان است. گیاهی است از سرده‌ی نعنا و تیره‌ی لب گلی‌ها و له شده برگ‌های آن عطر نعنا دارد.طبع این گیاه گرم و خشک است.
خواص درمانی تایید شده‌ی علمی: گیاهی است از خانواده نعنائیان با طبیعت گرم و خشک همراه با خاصیت ضداسپاسم، ضدنفخ، ضد میکرب، درمان ناراحتی‌های گوارشی، آرام‌بخش.
خواص درمانی محلی:پونه طبعی گرم و خشک دارد.این گیاه توسط مردم این منطقه از دیرباز بنا به گفته‌ی خودشان برای رفع دل درد، پایین آوردن فشار، قولنج روده و معده و رفع عفونت‌های رحم مورد مصرف قرار می‌گرفته است. همچنین از سرشاخه‌های تازه‌ی آن (به جهت خواص ضد عفونی‌کنندگی آن) جهت نگهداری گوشت استفاده می‌شود.
چای کوهی یا توکلیجه
چای کوهی یا چای چوپان یا چای پشمی گیاهی پایا از سرده‌ی سنبله‌ای است. این گیاه در ارتفاعات ۱۹۰۰ تا ۳۳۰۰ متری از سطح دریا، به صورت پراکنده و در مواردی به صورت لکه‌های متراکم در سطوح کم رویش دارد. فراوانی این گونه در مناطق کم شیب و به ویژه در یال‌های مناطق کوهستانی بیشتر است. در ضمن طبیعت چای کوهی که در میان محلی‌ها توکلیجه گفته می‌شود گرم است .
خواص درمانی تایید شده‌ی علمی:مقوی معده، رفع درد و ناراحتی‌های معده و دستگاه گوارش
خواص درمانی محلی: مردم این منطقه معتقدند که این گیاه خاصیت تسکین دهندگی برای دردهای شکمی داشته و از آن برای کاهش هرگونه دل دردی بهره می‌برند . آویشن
خواص درمانی تایید شده علمی: ضد باکتری
خواص درمانی محلی: آویشن طبیعتی گرم و خشک دارد. همان‌گونه که می‌دانید برگ‌های این گیاه یکی از پرخاصیت‌ترین برگ‌هاییست که هم مصرف دارویی دارد و هم در کنار آن به دلیل عطر و طعم خوشی که دارد به عنوان یک ادویه در غذاها کاربرد دارد. در این منطقه نیز مردم برای درمان اسهال و دل درد، سر درد و نیز همراه بابونه برای ناراحتی کلیه استفاده می‌شود.
تمشک
تمشک درختچه‌ای از تیره‌ی گل‌سرخیان است که به حالت وحشی می‌روید.تمشک گیاهی است با ساقه‌های تیغ‌دار که در کنار جاده‌ها و مزارع و جنگل‌ها به صورت انبوه می‌روید برگهایش متناوب و گوشوارک‌دار و شامل ۳ تا ۵ برگچه است.طبیعت این میوه خشک و سرد است.
خواص درمانی محلی: مردم نواحی اطراف الموت از تمشک برای درمان درد و سرماخوردگی، کاهش فشار خون استفاده می‌کنند.
میوه‌ی گل نسترن
نستَرَن یکی از گونه‌های وحشی رز و بومی اروپا، آسیای باختری و شمال خاوری آفریقا است. گونه‌های بسیاری از آن در جنگل‌های شمال، منطقه ارسباران، و ارتفاعات فوقانی مناطق دیگر ایران به‌صورت خودرو یافت می‌شود. گل‌های آن ریز هستند که به رنگ‌های صورتی، سفید، قرمز و گاهی زرد یافت می‌شوند. بوی آنها ملایم و مطبوع است.این گیاه طبعی گرم و خشک دارد.
خواص درمانی تایید شده‌ی علمی: پیش گیری و درمان سرماخوردگی و خنکی و عفونت های آنفولانزایی، عفونت های مسری، جهت پیش گیری و درمان کمبود ویتامین c و کاهش مقاومت
خواص درمانی محلی: برطرف کننده‌ی خون
سرخ ولیک
سرخه ولیک یا زالزالک برگ‌ریز نام یک گونه از سرده‌ی زالزالک است. این گیاه زینتی و دارویی بومی اروپا، شمال‌غربی آفریقا و غرب آسیا بوده و جزء گونه‌های مهاجم است.این میوه طبعی گرم دارد.
خواص درمانی تایید شده علمی: کاهش فشار خون.
خواص درمانی محلی: در روستای الموت از سرخ ولیک برای از بین بردن لخته‌ی خون استفاده می شود.
گل محمدی
گل محمدی یا گل گلابنام نوعی گل رز است که از آن گلاب می‌گیرند. درختچه ای است خزاندار .گل محمدی از دیرباز در ایران کشت می‌شده‌است. از تیره‌ی رزاسه و قسمت قابل مصرف آن گلبرگ و ماده‌ی مؤثره‌ی آن تانن است. طبیعت این گل گرم است.
خواص درمانی تایید شده علمی: ملین، تهیه گلاب
خواص درمانی محلی: قلنج، رفع دل درد، تلخی آب ، برای عفونت خانم ها استفاده می شود.
بادرنجبویه دنایی
بادرنجبویه دنایی گیاهی است نیمه‌چوبی چمنی کرکینه پوش که دارای ساقه‌های گلدار به طول ۲۰- ۱۰ سانتی‌متر و خیزان ، برگ‌های متراکم کمی دمبرگ‌دار و گل‌های آن بزرگ سفید یا سفید متمایل به زرد بوده و موسم گل اردیبهشت ماه تا خرداد می باشد.طبیعت این گیاه گرم و خشک است.
خواص درمانی تایید شده علمی: آرام‌بخش و اشتهاآور، ضد نفخ، به عنوان التیام دهنده‌ی زخم و جراحات، مقوی قلب است.
خواص درمانی محلی: خمیر نان جهت معطر سازی نان و خاصیت ضد نفخ استفاده می شود.
گزنه سفید
گزنه‌ی سفید گیاه پایایی است که به وسیله‌ی ساقه‌های خزنده و زیرزمینی در وسط زمین گسترش می‌یابد. ساقه‌ی آن نرم و چهارگوش است و ارتفاع آن به ۶۰ ـ ۲۰ سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌ها متقابل، بیضوی با دمبرگ کوتاه یا بدون دمبرگ به طول ۴ ـ ۷ سانتی‌متر، نرم و حاشیه دندانه‌ای دارد. گل‌ها حلقوی و محوری است. گل‌های آن سفید رنگ در کنار برگ‌های ساقه در فاصله‌ی ماه‌های اردیبهشت تا مرداد گل‌ها باز می‌شود.در گل‌ها و شاخه‌های گلدار گیاه مواد کولین، گلوکوزید و به مقدار جزئی اسانس فرار، تانن، فلاونوییدها و یک ساپونین، موسیلاژ، ماده‌ای با واکنش آلکالوئیدی و برگ‌های آن خوردنی است و منبع غنی از کاروتِن است. قسمت‌های مورد استفاده‌ی دارویی گزنه‌ی سفید سر شاخه‌های گلدار خشک، جام گل و پرچم‌ها (خشک شده) و احتمالا تمام قسمت‌های گیاه مؤثرتر از جام گل است. بعد از جمع‌آوری به سرعت در سایه می‌خشکانند. این گیاه طبیعتی گرم و خشک دارد.
خواص درمانی تایید شده علمی: خلط آور، قابض، تحریکات پوستی،سرماخوردگی و برونشیت، تحریکات دهان و حلق، بند آورنده خون و و تنگ کننده عروق، در تسکین هموروئید و وریدهایواریسی موثر است.
خواص درمانی محلی: در خمیر نان جهت معطر سازی و خاصیت ضد نفخ استفاده می شود.
فراسیون
فراسیون گیاهی است علفی، پر برگ، پوشیده از کرک‌های پنبه‌ای به رنگ خاکستری که ارتفاع آن به ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر می‌رسد. قسمت مورد استفاده‌ی این گیاه برگ و سرشاخه‌های گلدار آن است که بوی قوی و نسبتا مطبوع دارند، ولی پس از خشک شدن فاقد بو می‌شوند. طعم آنها تند و تلخ است. کلیه‌ی قسمت‌های گیاه و همچنین شیر‌ه‌ی تازه‌ی آن به مصارف درمانی می‌رسد.
خواص درمانی تایید شده علمی: سرماخوردگی، برونشیت، سرفه، زکام، آسم، خلط آور، تحریک اشتها و ترشحات دستگاه گوارش و کبد و ترشح صفرا، تنظیم ضربان قلب، زخم های دردناک و عفونی، درمان سرطان
خواص درمانی محلی: مردم این منطقه برای درمان سرفه، زکام، آسم، حصبه از فراسیون استفاده می شود.
شیرخشت
شیرخِشت از گیاهان چوبدار از خانواده‌ی گل سرخ است. گیاه شیرخشت بومی مناطق معتدل آسیا، اروپا و آفریقای شمالی است و تمرکز انواع آن در کوه‌های جنوب غربی چین و هیمالیا قرار دارد. شیرخشت گیاهی است پایا به ارتفاع ۳ تا ۸ متر. پوست آن خاکستری مایل به سیاه و گل صورتی در حاشیه سرخ رنگ دارد. شفت آن مدور و گویچه‌ای شکل است.طبیعت آن معتدل رو به گرمی دارد.
خواص درمانی تایید شده علمی: ملین، برونشیت مزمن، رفع عطش، زردی نوزادان، مسهل
خواص درمانی محلی: تقویت قلب
کاکوتی
کاکوتی یا مُشکِ طرامشک نام یک سرده از تیره‌ی نعنائیان است که بوی گرم و تندی همانند نعناع دارد هرچند با عطر ویژه‌ی خود و در طب سنتی و آشپزی کاربرد دارد.در ایران ۴ گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد.طبع این گیاه گرم است.
خواص درمانی تایید شده علمی: درمان تیفوس، سرماخوردگی ها، ضد عفونی کننده، ضد التهاب
خواص درمانی محلی: کاکوتی در منطقه‌ی الموت برای درمان سرماخوردگی، عفونت، دل درد و سر درد، رفع حالت تهوع به کار می‌رود.
زالزالک
زالزالک، خَفجه،کیالک، و یا کویج یکی از گیاهان است.این گیاه دارای دونوع سفید و قرمز (شغالی) می‌باشد.طبع این میوه سرد و خشک است.
خواص درمانی تایید شده علمی: تب بر، ضعف قلب، آنژین، ورم آئورت، اختلالات عصبی
خواص درمانی محلی: تقویت قلب
نیک و نو
