کلپوره

گیاهان زیادی در طبیعت هستند که خواص دارویی داشته و در طب سنتی ایران و دیگر کشورهای کهن جهان مورد استفاده قرار میگیرند. کلپوره از گیاهانی است که قدمتی هزار ساله دارد و در کتب ابن سینا به آن اشاره شده است. این گیاه همانند بسیاری از گیاهان، خواص مختلفی داشته و در درمان بیماری های مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه با این گیاه پرخاصیت بیشتر آشنا میشویم.

اندام داروئی کلپوره

قسمت مورد استفاده گیاه سرشاخه گلدار گیاه است.

دامنه انتشار

در نواحی بایر، سواحل سنگلاخی و ماسه‌زارهای نواحی مختلف اروپا، منطقه مدیترانه، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا منجمله ایران می‌روید. این گیاه پراکندگی وسیع در نواحی مختلف شمال، مغرب، جنوب و مرکز ایران، منطقه البرز، اطراف تهران مخصوصاً در غالب نواحی نیمه بایر و کوهستانهای نیمه‌خشک دارد.

اجزای متشکله: عصارۀ گیاه Teucrium polium محتوی مواد مؤثره زیره می‌باشد. دی ترپنوئیدها، ۷ـ۵ـ گلیکوزید، ۶ ـ متوکسی جنگوانین و اسانس فرار که بیشترین مواد این اسانس ژرماکرن B، D، بتاکاریوفیلن، هومولن و کاریوفیلن اکساید می‌باشد.

خواص درمانی

از جمله خواص این داروی گیاهی کاهش قند، کاهش درد و ضعف اعصاب می توان نام برد. البته این داروی گیاهی برای بیماری های عفونی و مفصلی بسیار مفید است. از جوشانده غلیظ این گیاه و با ترکیب آن با کمی آب می توان به عنوان داروی راشیتیسم به ویژه در کودکان و روماتیسم استفاده کرد. علت تاثیر گذاری بسیار بالای این دارو بر کاهش قند حفاظت آن از لوزالمعده است. کسانی که می خواهند از این گیاه به عنوان کاهش دهنده قند خون استفاده کنند بهتر است بدانند که استفاده همزمان این گیاه دارویی با سایر داروهای کاهش قند توصیه نمی شود.

کلپوره یا مریم گلی را برای بهبود جوش های بدن نیز می توان استفاده کرد.

این گیاه به شکل بوته ای با گل های سفید و خوشبو می روید اما طعم بسیار تلخی دارد. طریقه مصرف این دارو  بیشتر به شکل جوشانده است.

نکته قابل توجه در مورد این دارو این است که استفاده این دارو برای زنان باردار و کودکان زیر چهارسال اصلا توصیه نمی شود.

استفاده از این گیاه به طوری که در کتب داروئی قدیمی وارد است به زمانهای نسبتاً دور نسبت داده می‌شود مانند آنکه بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از آن در آثار خود نام برده‌اند و چون گیاه ظاهری کاملاً مشخص دارد. نوع مورد نظر حکما در زمانهای قدیم، همین گیاه فعلی بوده است.

سرشاخه‌های گلدار گیاه اثر مقوی، نیرو دهنده و ضد تشنج دارد و اگر گرد آن وارد بینی شود مخاط بینی را تحریک کرده و ایجاد عطسه می‌نماید. مصرف آن را با بررسی‌هائی که بعمل آمده در رفع سردرد، ضعف عمل دستگاه تغذیه، بیماریهای دستگاه تناسلی ـ ادراری و تأخیر یا عدم وقوع قاعدگی به علت ضعف کلی مؤثر می‌باشد. در ضمن اثر ضد تشنج نیز دارد. از این گیاه تلخ در بلوچستان، ایران و هندوستان برای رفع درد ناحیه قلب استفاده می‌شود؛ بعلاوه تب‌بر است و از جوشاندۀ گیاه در آب و با خیساندن و یا دم کردۀ آن در آب در موارد سرماخوردگی مصرف می‌شود. در کرمان نیز برای رفع ناراحتی هاضمه و دل‌درد از آن استفاده می‌کنند.

اثرات فارماکولوژیکی گیاه

طبق تحقیقات انجام شده در مرکز تحقیق و توسعه شرکت باریج‌اسانس، اسانس کلپوره دارای خاصیت ضد اسپاسم قوی بر روی انقباضات ایجاد شده توسط استیل کولین و کلرور پتاسیم می‌باشد (با غلظت ۳۶ـ۹ انقباضات ناشی از استیل کولین را مهار می‌کند و IC50 این اسانس در مهار انقباضات ناشی از KCL برابر ۱۸ است). تأثیر این اسانس بر مهار هر دو نوع انقباض مزیت این گیاه را نسبت به آتروپین و هیوسین که تنها بر روی انقباضات ناشی از استیل کولین مؤثر هستند نشان می‌دهد. در ضمن برای فلاونوئیدهای موجود در فرآورده (لوتئولین ۷ـ۵ گلیکوزید) نیز اثرات آنتی اسپاسمودیک گزارش شده است.

مکانیسم اثر

سیستم اعصاب پارا سمپاتیک که از جمله سیستمهای عصبی خودکار بدن است (سیستم دیگر سمپاتیک است). مسئول انقباض و حرکات دستگاه گوارش می‌باشد. استیل کولین یک حامل شیمیائی است که با ترشح از انتهای اعصاب پارا سمپاتیک سبب بروز اثرات این اعصاب بر اندامهای مختلف می‌شود. بنابراین یک داروی آنتاگونیست استیل کولین می‌تواند مانع اثرات این ماده در اندام مورد نظر شود و اثرات استیل کولین را معکوس نماید. مواد مؤثره گیاه کلپوره آنتاگونیست استیل کولین می‌باشند. این مواد با مهار کانال‌های کلسیم مانع از ورود کلسیم از مایع خارج سلولی به داخل غشاء پایانه‌های عصبی در هنگام دپولاریزاسیون (مرحله‌ای که به علت ورودیون‌های سدیم با بار مثبت پتانسیل الکتریکی داخل غشاء به سمت مثبت میل می‌کند) شده، جلو آزاد شدن استیل کولین را از وزیکول‌های التهابی عصب گرفته، در نتیجه امکان انتقال پیام عصبی در طول مسیر نورون‌ها و نیز انتقال پیام عصبی به ماهیچه‌های صاف دستگاه گوارش از میان رفته یا حداقل کاهش می‌یابد. در نتیجه دارای اثرات آنتی‌اسپاسمودیک می‌باشد.

زمان جمع‌آوری

به تناسب شرایط محیط زندگی بین ماههای خرداد و مرداد است.